En yakınlarını hatırlayamamak, konutunun yolunu bulamamak, konuşurken mevzuyu unutmak, birebir soruları tekrar tekrar sormak… Eski bilgiler ve yaşanmışlıkları net formda hatırlarken, yakın vakitte yaşananları ise unutmak! Bilhassa 65 yaş üzerinde en sık görülen demans (bunama) nedeni olan Alzheimer hastalığıyla, dünya genelinde 55 milyonu aşkın kişinin çaba ettiğini ve 2024 Milletlerarası Alzheimer Raporuna nazaran; 2050 yılına kadar bu sayının 139 milyona yükselmesinin beklendiğini belirten Acıbadem Ataşehir Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer “Ülkemizde de hala bir milyon civarında Alzheimer hastası bulunuyor ve 65 yaş üzerinde hastalığın görülme sıklığı her beş yılda bir ikiye katlanıyor” diyor. Bununla birlikte tıp ve teknolojideki gelişmelerle erken ve kesin teşhis konulmasının mümkün olmasının da tesiriyle Alzheimer hastalarının sayısının son yıllarda süratle arttığını belirten Prof. Dr. Neşe Tuncer, her unutkanlığın yaşlanmanın doğal bir sonucu değil, Alzheimer hastalığının bir belirtisi olabileceğini, bu nedenle birtakım belirtilere çok dikkat etmek gerektiğini vurguluyor. Demans ve Davranış Nörolojisi Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer, 21 Eylül Dünya Alzheimer Günü kapsamında yaptığı açıklamada, Alzheimer hakkında bilinmesi gereken 8 kıymetli noktayı anlattı, unutkanlığınızdan ne vakit tasa etmeniz gerektiğini anlamanıza yardımcı olacak 9 soruluk test hazırladı, gerek hastalar gerekse bu kuvvetli süreçte hasta yakınlarına yönelik çok kıymetli teklifler ve ikazlarda bulundu.
- Bu belirtileri önemseyin!
Sinsice ilerleyen Alzheimer’ın en temel belirtisini yakın bellek bozukluğu oluşturuyor. Erken evrede yeni bilgiler hatırlanamazken, eskiler zihinde canlı kalıyor. Birebir soruları tekrar tekrar sorma, söz bulma zahmeti, konuşurken mevzuyu unutma, uyku ve konsantrasyon bozukluğu, etrafa karşı ilginin azalması, diğerlerine kayıtsızlık, bildik yerlerde seyahat yapabilmeye rağmen yabancı yerlerde kaybolabilme, otomobil kullanırken dikkatsizlik ve tarafları karıştırma üzere zahmetler başlarken; mali hususlarda yanılgı yapma, yeniliklere adapte olamama, hobilere son verme ve yemekleri eskisi üzere ihtimamlı ve ayrıntılı yapamama ortaya çıkıyor.
- Risk faktörlerine dikkat edin!
İleri yaşın hastalığın en değerli risk faktörü olduğunu, genetik etkenlerin de öne çıktığını Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer “Yaş almakla birlikte hastalığın sıklığı katlanarak artar. 65-85 yaş ortası her 5 yılda bir bunama sıklığı 2 katına çıkmaktadır. Öte yandan yüksek tansiyon, diyabet ve kalp krizi ile kronik gerilim ve depresyon, eşin kaybedilmesi, yas, taşınma ve uyku kalitesinin bozukluğu üzere faktörler de Alzheimer hastalığı görülme mümkünlüğünü artırmaktadır. İleri yaşta düzeltilmeyen işitme kaybı ise yeni tanımlanan bir risk faktörüdür” diyor.
- Erken yaşlarda da görülebiliyor!
Alzheimer hastalığı genetik etkenler nedeniyle 40 hatta 30’lu yaşlarda da görülebiliyor. Bu bireylerde hastalık çok daha süratli ilerliyor ve semptomları ağır oluyor. Erken yaşta başlayan Alzheimer hastalığının tüm olguların yaklaşık yüzde 5-6’sını oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Tuncer, bu şahıslarda hafıza bozukluğunun daha az lakin bellek dışı bilişsel alanların daha fazla etkilendiğini, ayrıyeten daha büyük psikososyal zorluklar yarattığını vurguluyor. Prof. Dr. Neşe Tuncer, bilim insanlarının son yıllarda fosil yakıt tüketimi, güç santralleri, motorlu araçlar ve orman yangınları üzere hava kirliliğine neden olan etkenlerin de Alzheimer hastalığında önemli risk oluşturduğuna, ayrıyeten kronik gerilim ve depresyonunun da hastalık riskini 4 kat artırdığını ortaya koyduklarına dikkat çekiyor.
- Erken teşhis ve tedavi çok önemli!
Alzheimer hastalığı kişinin içgörüsünü erken devirlerden itibaren bozabiliyor. Hastalık tam başlamadan kişi unutkanlığını fark edebilirken, erken evrelerde zihinsel bir bozukluğu olduğunu ise reddedebiliyor! Bu nedenle Alzheimer belirtileri gözleniyorsa hastanın, yakınlarının takviyesi ile tabibe gitme konusunda ikna edici olunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Tuncer “Hastalığın erken tanısı çok değerlidir zira tedavide kullanılan ilaçlar erken evrelerde başlanınca tesirli olmaktadırlar ve unutkanlığa neden olan başka durumlar araştırılıp erken tedavi edilirse yakınmalar ortadan kaybolabilir” diyor.
- Tanı ve tedavide yeni gelişmeler umut veriyor
Son yıllarda teknoloji ve tıpta yaşanan gelişmelerin de hastalığın erken ve kesin teşhis koyulmasını sağladığına dikkat çeken Prof. Dr. Tuncer, tanı ve tedavide en yeni gelişmeleri şöyle anlatıyor: “Hastalığı ortaya çıkaran beyin doku değişiklikleri hastalık başlamadan 20-30 yıl evvel başlıyor. Teşhiste beyin görüntülemeleri (MRI) dışında, yapı şimdi bozulmadan işlev bozukluğunu gösteren FDG-PET ve hastalıkta biriken amiloid plaklarını görüntüleyen Amiloid PET metodu yeni ve kesin teşhis koydurucu bir tetkiktir ve erken evrede teşhis koymamızı, hastalığın seyrini öngörmemizi sağlar. Kan genetik tahliller ile Alzheimer hastalığına neden olan genleri taşıyıp taşımadığımız, hastalığın ortaya çıkma mümkünlüğü şimdi çok erken devirlerde dahi yapılabilmektedir. Beyin omurilik sıvısı incelemeleri de kesin teşhis koydurucu bir usuldür. Tedavide ise erken evrelerde kullanılan, beyinde biriken amiloid proteinleri temizleyerek yararlılık gösteren iki yeni ilaçtan en sonuncusu Temmuz 2024’de FDA tarafından onaylandı. Şimdi Avrupa ve ülkemizde ilaç kullanım onayı bulunmamakla birlikte iğne biçiminde uygulanan ilaçlar hastalığın seyrine olumlu tesir göstermektedir” diyor.
- Hasta yakınlarını şiddetli bir misyon bekliyor
Alzheimer hastalarının yakınları için de süreç elbet son derece şiddetli ilerliyor. Bu nedenle psikososyal dayanak almak ve yardım istemekten çekinmemek gerekiyor. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer “Hastaların ilaçlarını kesintisiz kullanmaları, yer değiştirmemeleri çok değerlidir. Alzheimer hastası ile katiyetle unutkanlığı yahut rastgele bir bahiste tartışmaya girmemek gerekir. İkna olmadığı bir mevzuda ısrarcı olmaktan kaçınmalısınız ve suçlamalarından alınmamalısınız. Yapabildiği her şeyi yapmaya devam ettirmeye, işlevselliğini olabildiğince artırmaya ve bu bahiste destekleyip yüreklendirmeye ihtimam göstermelisiniz. Siz de kesinlikle kendinize olabildiğince vakit yaratmaya ve ailenizle, arkadaşlarınızla ilişkilerinizi sürdürmeye dikkat etmeli, muhakkak içe kapanmamalısınız” diyor.
- Alzheimer hastalığına karşı bu tedbirlere dikkat!
Prof. Dr. Neşe Tuncer hastalıktan korunmak için; kolesterolden ve hayvansal besinlerden yoksul, zeytinyağı, zerzevat, kuruyemiş, baklagil ve kepekli tahılları içeren besinlerin ehemmiyetine dikkat çekerek, Akdeniz tipi beslenmenin düşünmeyi ve hafızayı iyileştirdiğinin kanıtlandığını söylüyor. Sigara ve alkol üzere ziyanlı alışkanlıkların bilişsel fonksiyonları olumsuz etkileyip bellek ve bunamaya ve beyin damar hastalıklarının görülmesine neden olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tuncer kalitesiz ve yetersiz uykunun da bilişsel işlevlere ziyan verdiğini belirtiyor. Toplumsal aktivitelere katılmak, dostlarla birlikte olmak, aile ziyaretleri, bilişsel faaliyetleri uyaran metotlar ve dikkatin artırılmasına yönelik idmanların etkililiğinin kanıtlandığını belirten Prof. Dr. Neşe Tuncer kelamlarına şöyle devam ediyor: “Keyif veren yeni hobilere başlamak, yeni bir sanat, lisan, enstrüman kullanmayı öğrenmek, bulmaca, sudoku, satranç oynamak, yeni şarkı sözleri ve ezgileri öğrenip söylemek, yeni tanımlardan yemekler pişirmeyi denemek, kentin bilmediğiniz yolları ve yerlerini keşfetmek, konutunuza her gün gittiğiniz rotaları değiştirerek ulaşabilmek hatta kaybolup yol bulmak dahi tesirli birer tedbirdir.”
- Unutkanlığımızdan ne vakit tasa etmeliyiz? 9 soruda test edin!
- Unutkanlığınız giderek artıyor ve günlük ömrünüzü artık etkiliyor mu?
- Konuşmanızda bozulma var mı?
- Zaman ve yer algınızda kayıp mı başladı?
- İş planlamalarınızı takipte zorluklar yaşamaya mı başladınız?
- Aynı soruları tekrar tekrar soruyor, eşyaları daima yanlış yere mi koyuyorsunuz?
- İçgörü ve yargılamanızda bozulma olup, hastalığı inkar ediyor musunuz?
- Kişilik ve davranış değişikliği mi gözlemliyorsunuz?
- Yol ve istikamet bulma zahmeti nedeni ile artık dışarı çıkmakta zorlanıyor musunuz?
- İçe kapanıp, toplumsal ortamlardan uzaklaşıp, hobilerinizi terk mi ettiniz?
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı