Dünya’da yaklaşık 50 milyona yakın demans hastasının olduğu varsayım ediliyor. Hastalığın belirlenmiş risk faktörleri genetik süreçleri de kapsıyor. Demansın en yaygın formundaki bir hastalığı olan Alzheimer ile ilgili tüm merak edilenleri Liv Hospital, Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ayhan Öztürk anlattı.
Demans; bilişsel fonksiyonlarda bozulmaya neden olan bir sendromdur. Hafızayı, düşünmeyi, yönelimi, kavramayı, hesaplamayı, öğrenme kapasitesini, lisanı ve muhakeme yapabilmeyi tesirler.
Alzheimer, demansın en yaygın halidir
Alzheimer hastalığı ise demansın en yaygın formundaki bir hastalıktır. Öteki ana formlar damar hastalıklarına bağlı demans, lewy cisimcikli demans ve beynin bilhassa ön kısmını tutan demanstır. Demansın farklı formları ortasındaki sonlar çok da keskin olmamakla birlikte ve farklı formlar sıklıkla bir ortada bulunabilmektedir.
Hastalığın oranı her geçen gün artışta
Dünya çapında, 50 milyona yakın demans hastasının olduğu iddia ediliyor. Bu oranın 2050 yılına kadar neredeyse 3 katı olacak formda, yaklaşık üçte ikisinin yaşadığı düşük ve orta gelirli ülkelerde çıkması kestirim ediliyor.
Çok faktörlü bir süreç
Alzheimer hastalığının patofizyolojisi çok faktörlü bir süreci kapsar. Nörolojik inflamasyon süreci sonunda hudut hücresi mevti ile sonuçlanan karmaşık bir süreçtir.
Genetik risk faktörü hastalığın hikayesini başlatabilir
Hastalık için en güzel belirlenmiş genetik risk faktörü ailede demans hikayesi olmasıdır. Beyinde oluşan patolojik süreç ile kalıtsal faktörlerin hastalığa yol açtığı bilinmektedir.
Ailede birinci derece yakınlarında AH tanısı olan bireylerde hastalığın ortaya çıkma riskinin %30 oranında arttığı bildirilmiştir.
Hastalığa taban hazırlayan faktörler
Kazanılmış birçok faktör hastalığın ortaya çıkmasına yer hazırlar. Bu faktörlerden en yaygın karşılaştıklarımız ise hipertansiyon, kan yağ seviyesi bozuklukları, beyin damar hastalıkları, şeker metabolizmasındaki değişiklikler ve baş travmasıdır. Orta yaş kümesinde damarsal risk faktörlerinin aktif bir formda denetim altına alınması hastalığın gelişim riskini, ilerlemesini ve şiddetini azaltır. Tüm dünyada Alzheimer hastalığı etiyolojisinin üçte birinin düzeltilebilir risk faktörlerine bağlı ortaya çıkmış olduğu söylenebilir.
Hastalığı önlemeye dair yeni tedavilerin önünün açılacağına inanılıyor
Geç yaş demansının en sık nedeni Alzheimer hastalığıdır. Gelişen teşhis testleri ile erken periyotta teşhis koyulabilir olmasına karşın tedavi konusunda şimdi bir ilerleme kaydedilmemiştir. Genetik, epigenetik ve biyokimyasal çalışmalar ilerledikçe erken teşhis ile hastalığı tedbire yahut yavaşlatmaya yönelik yeni tedavilerin önü açılacaktır.
Hastalığın erken tanınması çok önemli
Erken yaş başlangıçlı alzheimer hastalığı ileri yaş başlangıçlı alzheimer hastalığından klinik durum ve ailesel formun daha sık olmasıyla ayrılmaktadır. Erken yaş başlangıçlı alzheimer hastalığında erken periyotlardan itibaren hastalığın tanınması, hastalık idaresi ve bilhassa bakım sağlayanlara yardımcı olunabilmesi açısından çok kıymetlidir.
Demans, hayat kalitesine dikkat edildiğinde kaçınılmaz bir sonuç değil!
Yaş, demansın bilinen en güçlü risk faktörü olsa da demans biyolojik yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu değildir. Yapılan araştırmalar; fizikî olarak etkin olan, sigara içmeyen, sağlıklı beslenen, kilosunu denetim eden, fazla alkol kullanımından kaçınan, kolesterol, kan basıncı ve kan şekeri düzeylerine dikkat eden bireylerde bilişsel yıkım ve demans riskinin azalabileceğini gösterir. Ek risk faktörleri ortasında depresyon, toplumsal izolasyon, düşük eğitim seviyesi, bilişsel aktivitelerin azlığı ve hava kirliliği yer alır.
Bazı faktörler hastalığa emsal semptomlara yol açabilir
Alzheimer ve demansta tedavi seçenekleri hudutlu olduğundan bu durumu taklit edebilen yahut emsal şikayetlere neden olan hastalıklara, tedavi ile geri döndürülebilen durumlara bilhassa dikkat etmeliyiz.
- Bazı enfeksiyonlar ve birtakım bağışıklığı bozan durumlar, metabolik ve endokrin anormallikleri (tiroid sorunları, düşük kan şekeri (hipoglisemi), çok az yahut çok fazla sodyum, kalsiyum yahut B12 vitamini emilimini bozan hastalıklar, demans gibisi semptomlara yahut kişilik değişikliklerine neden olabilir.
- Beslenme yetersizlikleri, yetersiz sıvı alımı (dehidrasyon), kronik alkolizm, kâfi tiamin (B1 vitamini) almamak ve diyetinizde kâfi ölçüde B6 ve B12 vitamini almamak demans gibisi semptomlara neden olabilir. Bakır ve E vitamini eksiklikleri de demans semptomlarında emsal tabloya yol açabilir.
- Bazı ilaçların yan tesirleri yahut bir ilaca tepki ya da birkaç ilacın etkileşimiyle de farklı bir semptoma rastlanılabilir.
- Subdural hematomlar üzere düşme sonrası yaşlılarda yaygın olan beynin yüzeyi ile beynin üzerindeki örtü ortasında kanama yeniden demansa benzeri semptomlara neden olabilir. Kimi beyin tümörleri de nadiren demans gibisi bir semptom ile ortaya çıkabilir. Doku ve organlar kâfi oksijen almadığında ortaya çıkan durumlar örneğin, önemli uyku apnesi, astım, kalp krizi yahut karbon monoksit zehirlenmesi üzere nedenlerden ötürü demans gibisi bilişsel bozukluklar ortaya çıkabilir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı